De wetenschap van eenvoud

Dus ging ik een van mijn mini wetenschappelijke duiken maken op het wereldse web. Hoe Japans zenboeddhisme de enso ziet als symbool voor leegte én heelheid. Waar staat die cirkel voor en waarom zijn sommige heel en sommige open.

Ik vind dat inspirerend, te weten hoe het werkt, hoe anderen dat doen. Het gaat mij namelijk niet alleen om kunst maken, maar om voelen hoe een techniek ademt, welke 'cultuur' erachter zit en wat ik ermee kan vertellen. 

Toevallig las ik laatst in een onderzoek hoe mensen van alleen kijken naar doen in beweging kunnen worden gezet, daar stond in dat plaatjes zoeken, dan weliswaar echt in tijdschriften etc., enorm stimuleert om iets te gaan maken.

Anyway ik las alles over; 

Sumi-inkt. De structuur van rijstpapier. Welke penseel heb je nodig, ik had nog een heel mooi penseel liggen dat mijn dochter uit Hong Kong had meegenomen. Hoe de cirkel bewogen wordt vanuit de schouder en niet de pols.
Heb ik dat allemaal nodig om een enso te maken?
Nee.
Heb ik het nodig om er helemaal in te verdwijnen?
Jazeker!

Het is meditatie vermomd als onderzoek.

Ondertussen is mijn thee al voor de derde keer koud geworden.
Mijn hoofd doet dan dat typische dansje dat ik kruisbestuiving noem.
Al die ideeën dwarrelen door elkaar en raken elkaar aan, alsof ze inspiratie uitwisselen.

Terwijl ik me verdiepte in de filosofie achter de enso, viel ik in zo’n heerlijk onderzoekshol (je kent het wel: tabblad open, tabblad open, tabblad open) en las ik dat de cirkel vaak staat voor leegte, verbondenheid, heelheid.
En ik dacht: ja, dat klopt voor mijn gevoel ook.
Maar voor mij staat de enso vooral voor iets anders: beginnersenergie.

Die pure, tintelende “ik wil dit proberen”-kriebel.
Dat moment vóór je jezelf afremt.
Vóór je denkt: moet het wel mooi worden?
Vóór je iets wil perfectioneren.

En dan… het moment dat ik de cirkel teken

Ik heb de inkt klaargezet.
Het penseel voelt vreemd licht.

En ineens realiseer ik me dat een enso tekenen eigenlijk veel spannender is dan ingewikkelde kunstprojecten. Er is niets om je achter te verschuilen.
Geen technieken, geen compositie, geen planning.
Gewoon jij, inkt, en één armbeweging die zegt:
“Dit ben ik nu.”

Dat vind ik mooi.
En spannend
En eerlijk.

Waarom de enso me zo raakt

Wat me zo raakt aan een Enso is dat het heel helder is wat je moet doen, en tegelijk haast onmogelijk om het ‘goed’ te doen. Gelukkig kan het ook eigenlijk niet fout gaan!  In elk geval gaat het om loslaten en je ademhaling. Je tekent een cirkel, het gaat niet om perfectie. Niet om strak of rond of symmetrisch.
Het gaat om het moment. Om de beweging.
Om waar je bent, met je adem, met je aandacht, met je energie.

En dat vind ik megafascinerend.
Misschien omdat mijn energie meestal nooit in een vloeiende lijn beweegt, maar meer als een zwerm spreeuwen: ineens links, dan weer omhoog, dan stuiteren, dan landen.

Toch voelt een Enso als een uitnodiging, om een paar tellen lang alles even uit te zetten en alleen te zijn.
Maar ironisch genoeg word ik juist héél enthousiast van dat idee, waardoor het uitzetten van mijn hoofd… eh… uitdagend blijft.

Ik merkte dat de techniek precies past bij wat mij altijd aantrekt in kunst: eenvoud met een diepe laag eronder.
Een Enso is een cirkel, maar eigenlijk vertelt hij alles over:

• ademhaling

• aandacht

• imperfectie

• energie in het moment

• en de schoonheid van één beweging

En misschien herken ik mezelf wel in die imperfecte ronding. In het feit dat hij nooit helemaal gesloten hoeft te zijn. Dat hij mag lekken, wiebelen, haperen.

Ik hou van organische vormen, de zaden die ik verzamel, insectenvleugels, botstructuren, verweerd papier. Mijn hele kunstpraktijk als een rariteitenkabinet van dingen die cirkels trekken in het leven.
En ergens past de Enso daar precies tussen.